شمال نیوز: نمایندگان مجلس شورای اسلامی از دیروز به بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی برای کابینه حجت‌الاسلام حسن روحانی می‌پردازند‌.طی یک هفته گذشته بحث‌های زیادی راجع به صلاحیت وزرای پیشنهادی‌، برنامه‌هایشان برای اداره وزارتخانه‌های مربوطه و حتی بحث‌های مربوط به ارتباطات آنها با فتنه 88 و عقایدشان راجع به مسایل سیاسی در زیر ذره‌بین ساکنان بهارستان قرار گرفته است‌.

نمایندگان مجلس نیز قول داده‌اند همانطور که رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز عید فطر فرمودند، وزرایی شایسته را از بین وزرای پیشنهاد شده انتخاب کرده و به پاستور بفرستند‌.

نگاهی به تاریخچه عملکرد نمایندگان در بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی دولت‌های مختلف اما نشان می‌دهد مجلس طبق معمول همیشه با وجود احترامی که برای رییس‌جمهور منتخب قائل است‌، نمی‌تواند از حق ملت برای بررسی صلاحیت وزرا و همچنین راه‌یابی بهترین آنها به کابینه رییس‌جمهور کوتاه بیاید‌. زمانی که مجلس برای اولین بار در پروسه تایید وزرای پیشنهادی دولت نهم یعنی کابینه اول محمود احمدی‌‌نژاد تعدادی از این وزرا را برای تصدی وزارتخانه مناسب ندید‌، رسانه‌های مختلف اعلام کردند این برای اولین مرتبه است که رییس‌جمهوری در بار اول انتخاب شدن به عنوان رییس‌جمهور و معرفی کابینه‌اش ، نتوانسته برای تمام اعضای کابینه معرفی شده رای اعتماد بگیرد‌. با این حال نگاهی به کارنامه مجلس نشان می‌دهد که مجلس گرچه با دید مثبت به کابینه‌های اول نگاه می‌کند اما هیچ‌گاه نظارت خود را تعطیل نمی‌کند‌.

تسنیم در این گزارش به بررسی کابینه‌های پیشنهادی روسای جمهور و رایی که مجلس به آنها داده است ، می‌پردازد‌:

*کابینه محمدعلی رجایی

اولین رئیس‌جمهور تاریخ انقلاب اسلامی، ابوالحسن بنی‌صدر است. او در بهمن 58 پیروز انتخابات شد اما به جهت برگزاری انتخابات مجلس که تا اردیبهشت ماه ادامه داشت، نتوانست براساس قانون اساسی وقت، نخست‌وزیری به مجلس معرفی کند. پس از تشکیل مجلس، بنی‌صدر که به دنبال تعیین نخست‌وزیری در راستای اهداف خود و مخالف حزب جمهوری اسلامی که اکثریت مجلس را در دست داشت بود، در 29 تیر 59، حسن حبیبی، محمدعلی رجایی، غروی، میرسلیم و موسی کلانتری را برای تصدی نخست‌وزیری به مجلس معرفی کرد.

بنی‌صدر که از عدم اقبال مجلس به این گزینه‌ها آگاه بود، در اول مرداد از سید احمد خمینی به عنوان گزینه نخست‌وزیری نام برد و این موضوع با مخالفت امام مواجه شد. پس از آن کمیته‌ای مشترک بین مجلس و دولت تشکیل شد و این هیات 3 نفر را به مجلس معرفی کرد. در جلسه غیر علنی هم با رای گیری محمدعلی رجایی به عنوان نخست‌وزیر معرفی شد. در 18 مرداد رجایی با 153 رای موافق، 24 مخالف و 19 ممتنع نخست وزیر شد.

بنی‌صدر پس از آن 14 وزیر انتخابی از سوی رجایی را قابل معرفی به مجلس دانست و از 21 وزیر ، تنها 14 وزیر را به مجلس معرفی و از نمایندگان رای بالایی گرفتند و بدین ترتیب اولین کابینه قانونی کشور آغاز به کار کرد. در 6 ماهه دوم سال 59 شهید باهنر برای وزارت آموزش و پرورش، خیری و اصغری در وزارت دادگستری، میرمحمد صادقی در وزارت کار حسین نمازی در وزارت اقتصاد و دارایی و کاظم‌پور اردبیلی برای وزارت بازرگانی وارد کابینه شدند اما این کابینه تا عزل بنی‌صدر هیچ‌گاه کامل نشد.
 

*کابینه حجت‌الاسلام محمدجواد باهنر

عمر دولت ابوالحسن بنی‌صدر زیاد درازا نداشت. در خرداد 1360 پس از ماه‌ها اختلاف افکنی‌های رئیس‌جمهور، مجلس با اکثریت آرا، رای به عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر داد و او را لایق ریاست‌جمهوری ندانست.

پس از ریاست‌جمهوری محمد علی رجایی و رای قاطع او در انتخابات دومین دوره ریاست جمهوری‌، وی محمدجوادباهنر را برای نخست‌وزیری به مجلس معرفی کرد. باهنر نیز در 26 مرداد، برای رای اعتماد کابینه به مجلس رفت و از بین وزرای معرفی شده، تنها یک نفر نتوانست نمایندگان را قانع سازد و آن مهندس‌ تاج‌گردون‌ نامزد وزارت‌ راه‌ بود . این کابینه نیز با رای بالایی راهی ساختمان ریاست‌جمهوری شدند‌.

*کابینه موسوی

انفجار دفتر نخست‌وزیر و شهادت رجایی و باهنر باعث برگزاری انتخابات زودهنگام دیگری را در 10 مهر 1360شد. در این انتخابات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با 15 میلیون رای رئیس‌جمهور شدند. ایشان در ابتدا علی اکبر ولایتی را برای نخست وزیری به مجلس معرفی کردند، اما مجلس به ولایتی رای اعتماد نداد. پس از آن میرحسین موسوی نخست‌وزیر شد.

کمتر از یکماه بعد از انتخاب رئیس‌جمهور، کابینه پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و نمایندگان در بررسی‌های خود به این کابینه که تلفیقی از حزب‌ جمهوری‌ اسلامی‌ یا سازمان‌ مجاهدین‌ انقلاب‌ اسلامی‌ بود، رای‌اعتماد دادند.

* کابینه دوم موسوی

در سال 1364 چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. آیت‌الله خامنه‌ای علی‌رغم عدم تمایل برای کاندیداتوری، به حکم امام خمینی (ره)، کاندیدای انتخابات شدند و با رای بالای 85 درصد به ریاست جمهوری برگزیده شدند.  در معرفی وزرا به مجلس، موسوی، نخست وزیر وقت، با عدم هماهنگی وزرای پیشنهادی به مجلس با رئیس‌جمهور، اولین اقدام تنش‌زا را در دولت جدید در پیش گرفت.

شاید عدم مشورت با رئیس جمهور باعث شد تا مجلس به مخالفت با برخی از گزینه‌های احتمالی بپردازد. بیشتر مخالفت‌ها در مورد وزرای‌ نفت‌، کشور،خارجه‌، معادن‌، صنایع‌ سنگین‌، آموزش‌ عالی‌، آموزش‌ و پرورش‌، بهداری‌ و دفاع‌ بود. موافقان‌ هم‌ دفاع‌ قوی‌ از وزرای‌ پیشنهادی‌ نداشتند.

در 23 مردادماه، درنتیجه‌ آراءوزرای‌ آموزش‌ و پرورش‌، دفاع‌، بهداری‌، صنایع‌ و علوم‌ رأی‌ نیاوردند. درباره‌ وزرای‌ مشاور هم‌ رأی‌گیری نشد و عملا فقط 15 وزیر از 23 وزیر ابقاء شدند. فردا آن روز نیز‌ سه‌ وزیر جدید اطلاعات‌، دادگستری‌ و مسکن‌ با رای بالایی پذرفته شدند.

* کابینه اول حجت‌الاسلام هاشمی

رای اعتماد به کابینه اول هاشمی با شک و تردیدها و البته بحث‌های سیاسی مختلفی همراه بود‌. حجت الاسلام هاشمی البته به شدت اعتقاد داشت که این بحث‌ها از جانب عده‌ای تندرو مطرح می‌شود که در خاطراتش از آنها به نام خط 3 و یا جمع 110 نفره یاد کرده است‌. در این زمان بسیاری از وزرا از جمله حسین محلوجی نگران رای نیاوردنشان در کابینه بودند و دفتر هاشمی در طی چند روز رای‌گیری محل رفت و آمد نمایندگان و وزرای پیشنهادی و ابراز نگرانی‌ها بود . با این وجود مجلس به تمام وزرای هاشمی رای اعتماد داد‌.

حجت‌الاسلام هاشمی در این خصوص در خاطرات خود نوشته است‌: «‌ساعت دو بعدازظهر به مجلس رفتم. پس از ختم مذاکرات، من آخرین دفاع را از وزرا نمودم‌. خبر رسید که رادیکال‌ها در جلسه یکصدوده نفره‌شان تصمیم گرفته‌اند که به شش نفر از وزرائی که در خط خودشان نیستند، رأی مخالف بدهند. در صحبت‌ها این تصمیم را مورد انتقاد قرار دادم. به دفترم برگشتم. مدتی با محسن حرف زدیم. نتیجه رأی گیری را اعلام کردند و معلوم شد تمام 22 وزیر رأی آورده‌اند ‌که مایه خوشحالی است و باعث سرافکندگی خط رادیکال که برخلاف نصایح، شکست خوردند. خیال می‌کردند در مجلس اکثریت دارند‌.»

منظور هاشمی از نمایندگان خط 3 اما آن دسته از نمایندگان مجلس است که به جناح راست (جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ) و جناح چپ (‌مجمع روحانیون مبارز و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ) وابستگی نداشتند و به عنوان نماینده خط 3 خود را مطرح می‌ساختند.»

*کابینه دوم هاشمی

کابینه دوم هاشمی اما برای رای آوردن، کار سخت و طولانی‌تری در مجلس داشت‌. نمایندگان که از در پیش گرفته شدن سیاست تعدیل اقتصادی در کابینه اول هاشمی و برنامه‌ریزی‌های گسترده وزرا برای ادامه این برنامه در کابینه دوم نگران بودند، در نهایت یکی از وزرا رای اعماد ندادند.
پیشنهاد و نامه نمایندگان برای وزیر کشور شدن باهنر، معرفی فلاحیان به عنوان گزینه وزارت کشور و در خواست عبدا… نوری برای معرفی به مجلس حتی در صورت عدم رأی مجلس، از نکات جالب رای به کابینه دوم هاشمی رفسنجانی بود.

یک نکته جالب هم شاید عدم مخالفت هاشمی با حذف آقازاده، فروزش و غرضی، وزرای نفت، جهاد سازندگی و پست و تلگراف بوده که آن‌ها را نگران کرده و باعث دفاع محکم‌تر رئیس‌جمهور وقت از آن‌ها شده است.

با این حال، عدم اعتماد غیرمنتظره مجلس با وزارت مرحوم محسن نوربخش باعث شده که رسانه‌های خارجی، آن‌را نشانه مخالفت مجلس با رویکرد اقتصادی دولت بدانند و پس از پیشنهاد حبیبی و علی لاریجانی، هاشمی در همان روز معاونت اقتصادی برای دولت تشکیل داده و نوربخش را به آن سمت منصوب کرده است.

هاشمی در خاطرات خود در این زمینه می‌گوید: آقای نوری آمد. در همین باره حرف زدیم معتقد است که در مجلس رأی دارد و ترجیح می‌دهد که معرفی شود، حتی اگر احتمال رأی نیاوردن قوی باشد و گفت رد شدن از طرف مجلس را ترجیح می‌دهد بر عدم معرفی از سوی من ادامه مذاکره به بعد موکول شد. جمعی از نمایندگان تهران آمدند. خواستار تعویض زیاد در کابینه بودند و به خصوص از وزرای اقتصادی گفتند که برخورد تندی با آن‌ها کردم و گفتم موفقیت‌های عمده اقتصادی‌مان از آن‌هاست و از شجاعت آن‌ها که در آن زمان آلوده به جو افراطی و شعاری، تعدیل اقتصادی را مطرح کردند و اجرا نمودند، تمجید کردم. توقع چنین برخوردی نداشتند. عقب‌نشینی کردند".

*کابینه خاتمی

رای اعتماد کامل نمایندگان مجلس پنجم به اعضای کابینه دولت اصلاح طلب خاتمی ، آن هم در شرایط و فضای سیاسی آن روز کشور که رقابت شدیدی بین دو جناح شکل گرفته بود ، نشان‌دهنده غیر جناحی و خطی عمل کردن نمایندگان در رای اعتماد به وزرای پیشنهادی بود‌. البته در طول دوران فعالیت خاتمی و وزرای اصلاح طلبش، مجلس تعداد زیادی از این وزرا را استیضاح کرد و روابط بسیار شکننده‌ای بین جناح اکثریت مجلس پنجم و جناح اقلیت مجلس ششم با کابینه خاتمی برقرار بود. با این وجود دفاع تمام عیار ناطق‌نوری در مجلس پنجم از کابینه خاتمی باعث شد تمام اعضای کابینه وی رای اعتماد بگیرند. به همین دلیل تاریخی نیز هست که تعدادی از نمایندگان اصلاح طلب مجلس اعتقاد دارند لاریجانی نیز این بار در رای اعتماد به وزرای کابینه روحانی، مانند ناطق نوری عمل کرده و با وجود اینکه اکثریت مجلس در دست اصولگرایان است، به تمام کابینه روحانی رای اعتماد دهند.

با این حال مهمترین استیضاح‌ها در زمان دولت اصلاحات صورت گرفت و عبدالله نوری و احمد خرم توسط نمایندگان مجلس پنجم و هفتم استیضاح و برکنار شدند و عطالله مهاجرانی نیز که یک بار توسط مجلس پنجم استیضاح و برکنار نشده بود‌، در نهایت خود استعفا داد.

اما رای اعتماد به دولت دوم خاتمی به دست مجلس اصلاح‌طلب ششم افتاد. مجلسی که همس